26
October
2021

මුද්දරය: මතකයේ රැඳෙන ජාතික මතක සාන්ද්‍රිත මතවාදී ඝනත්වයක් සහිතව තැපැල් ඉතිහාසය වර්ග අඟලක සිතුවම් කිරීම

තැපැල් මුද්දරයක සුළු අවකාශය වෙනත් ඕනෑම සංස්කෘතික ස්වරූපයකට වඩා වර්ග සෙන්ටිමීටරයකට සාන්ද්‍රිත මතවාදී ඝනත්වයක් ඇත (Despite its small size, the area of a postage stamp has a more concentrated ideological density per square centimeter than any other cultural form).

යුරෝපීය පොදු තැපැල් ක්‍රියාකරුවන්ගේ සංගමය (Association of European Public Postal Operators) වන පොස්ට් යුරෝප් (PostEurop) විසින් සංවිධානය කරන ලද 2020 වසරේ යුරෝපයේ විශිෂ්ඨම තැපැල් මුද්දරය තේරීමේ තරගයේදී, තරඟකාරී අංශ දෙකක් යටතේ, පෝලන්තයේ සහ තුර්කියේ මුද්දර නිර්මාණ ජයග්‍රහණය කරන ලදී. ජූරි සභාව විසින් විනිශ්චය කරන ලද තරඟයෙන් පෝලන්ත මුද්දරය ජයග්‍රහණය කළ අතර, පෝස්ට් යුරෝප් වෙබ් අඩවිය හරහා මහජනතාව සඳහා විවෘතව පැවති මාර්ගගත මත විමසුම් තරඟයේදී තුර්කි මුද්දරයට වැඩිම ඡන්ද හිමිවිය.

2020 වසරේ යුරෝපා තැපැල් සංගමයේ තේමාව වූයේ "පැරණි තැපැල් මාර්ග" ය. තරඟ සඳහා තැපැල් පරිපාලන ආයතන 55 ක් සහභාගී වූ අතර, සෑම ආයතනයකින්ම එක් මුද්දර යෝජනාවක් බැගින් තරගයට ඉදිරිපත් කෙරිණි.

ජයග්‍රාහී පෝලන්ත නිර්මාණය 2020 අප්‍රේල් 29 නිකුත් කරන ලද වටිනාකම සූටි 5ක (5-zloty)මුද්දරයකි. පෝලන්ත තැපැල් කාර්යාලයට (Poczta Polska) අනුව, Maciej Jedrysik විසින් නිර්මාණය කරන ලද මෙම අගනා නිර්මාණය, 16 වන සියවසේ වැදගත් සන්නිවේදන සහ තැපැල් මාර්ග නියෝජනය කරයි. පෝලන්තයේ ක්‍රමානුරූප සිතියමක් පෙන්වීමට අමතරව, නැව්, පයින් ගමන් කරන පණිවිඩකරුවන්, අශ්වාරෝහකයින්, විස්ටූලා ගඟ සහ ගංගාව ආශ්‍රිතව නගර නියෝජනය කරන ගෘහනිර්මාණ ශිල්පය මෙම සැලසුමට අන්තර්ගත වී ඇත.

පෝලන්තයේ ජයග්‍රාහී නිර්මාණය සිරස් ආකෘතියෙන් එහි විශේෂ අනුපාත සහිත තේමාව පරිපූර්ණ ආකාරයෙන් ප්‍රකාශ කළ බව ජූරියේ මතය වූ අතර,
මෙම කලා කෘතිවල වර්ණ සහ තාක්‍ෂණය ඇත්තෙන්ම නවීන සහ කුඩා මුද්දරයක් සඳහා මනාව ගැලපෙන බව තවදුරටත් සදහන් කර ඇත.

ලස්සනම යුරෝපා මුද්දරය සඳහා වූ අන්තර්ජාල තරඟයේ ඡන්ද 38,000කට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් හිමිකර ගනිමින් තුර්කි තැපැල් පරිපාලනය විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද මුද්දරය මුල් තැනට පත්විය. තුර්කියේ ජයග්‍රාහී මුද්දරය නිකුත් කරන ලද්දේ මැයි 9 වැනිදාය. මෙම ලීරා (lira) 5.50 මුද්දරයේ සැලසුමට ඉහත සඳහන් පෝලන්ත මුද්දරයට සමාන අංග ඇතුළත් විය: සිතියමක්, පයින් ගමන් කරන පණිවිඩකරුවන් සහ අශ්වයන්, නැව් සහ ගොඩනැගිලි එහි සිතුවම් කර තිබේ.

16 වන සියවසේ වැදගත් සන්නිවේදන සහ තැපැල් මාර්ග නියෝජනය කරන මෙම අගනා නිර්මාණ ගැන සැලකීමේදී, ශ්‍රී ලංකාවේ තැපැල් ඉතිහාසය ගැන කිව යුතුමය.

ශ්‍රී ලංකා තැපැල් සේවයට වසර 220කට අධික දීර්ඝ ඉතිහාසයක් ඇති අතර, ලන්දේසි යුගයේදී ප්‍රථමික මට්ටමින් මෙරට වෙරළාශ්‍රිත කලාපවල තැපැල් සේවය පවත්වාගෙන ගිය බව ඉතිහාසයේ සදහන්ය. යටත් විජිත ලන්දේසි පාලකයන් විසින් 1798 දී ඔවුන්ගේ පාලනය යටතේ පැවති කොළඹ ඇතුළු සමුද්‍ර දිස්ත්‍රික්කවල තැපැල් කාර්යාල පහක් ආරම්භ කළ අතර 1799 දී ඔවුන් ප්‍රථම වරට තැපැල් රෙගුලාසි සහ තැපැල් ගාස්තු ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. "නැගෙනහිර-ඉන්දියා සමාගම" ලන්දේසීන් විසින් ආරම්භ කරන ලද තැපැල් සේවාව ක්‍රියාත්මක කළ අතර එය මහජනතාව සඳහා නොව නිල භාවිතය සඳහා විය.

1795 දී ලන්දේසීන් බ්‍රිතාන්‍යයන් විසින් නෙරපා හරින ලද අතර ඉන් වසර දෙකකට පසු ලංකාව මුළුමුනින්ම බ්‍රිතාන්‍ය පාලනය යටතට පත් විය. බ්‍රිතාන්‍යයන් යටතේ පළමු තැපැල්පතිවරයා වූයේ 1802 දී පත් කරන ලද ඇන්ටෝනියෝ බර්ටොලුචි (Antonio Bertolucci) ය.

1815 දී බ්‍රිතාන්‍යයන් රටේ පාලනය සියතට ගත්හ. ඔවුන් තැපැල් සේවය නැවත සංවිධානය කළ අතර 1882 දී කොළඹදී ස්ථිර තැපැල් කාර්යාලයක් ආරම්භ කරන ලදී. ලංකාවේ පළමු තැපැල්පතිවරයා වූයේ ඒ. කෙනඩි මහතාය. ගුවන් හමුදා නිලධාරියෙකි. කෙසේ වෙතත් 1815 තරම් ඈත කාලයක සිට තැපැල්පති ජනරාල්වරුන් සිට ඇත. ඊ. බ්ලෙටර්මන් (E. Bletterman) මහතා මුළු දිවයිනටම තැපැල්පතිවරයා විය. ඉන්පසුව 1817 දී ලුවිස් සන්සෝනි මහතා බ්ලෙටර්මන් මහතාගෙන් පසු දෙවන තැපැල්පතිවරයා ලෙස පත් විය. තුන්වන තැපැල්පතිවරයා මේජර්වරයා විය. ජී. ස්ටුවර්ට් සහ ඔහුගේ කාලය තුළ ඔහු රටේ ප්‍රධාන නගර දක්වා තැපැල් සේවා ව්‍යාප්ත කිරීමට මූලික විය. එකල හැඳින්වූ පරිදි "ලංකා තැපැල් හා විදුලි සංදේශ දෙපාර්තමේන්තුව" තුල එහි ගෞරවයට මුල් වූ බොහෝ දේ ඇත.

1832 පෙබරවාරි 01 වැනිදා කොළඹ සහ මහනුවර අතර ප්‍රථම තැපැල් ගමන් සේවාව ආරම්භ කරන විට, ලෝක තැපැල් ඉතිහාසයට සහ මෙරට ප්‍රවාහන ඉතිහාසයේ රන් සලකුණක් තබමින් තැපැල් ප්‍රවාහනය සඳහා අශ්ව කරත්ත භාවිත කිරීමේදී ලංකාව ආසියානු රටවල් අතර පෙරමුණ ගත්තේය.

රෝයල් මේල් (Royal Mail) අශ්ව කොච්චි සේවාව පිළිබඳව,1832 පෙබරවාරි 04 වන දින "ලක්මිණි පහන" පුවත් පතේ මෙසේ සදහන් වී ඇත.
"දැන් ඉතින් මේල් අශ්ව කෝච්චිය අරඹා ඇති හෙයින් සිලිං 9ක් සපයා ගත හැකි ඕනෑම කෙනෙකුට රට ඇතුලට යාමට මාර්ගය විවෘතව ඇත. යටත් පිරිසෙන් මේ කරණය අතින්වත් අප ඉන්දියාවට වඩා ඉදිරියෙන් ගමන් කර ඇති බව කිව යුතු අතර ම,ලෝකයේ කුඩාම දිවයිනක් වන ලංකාවට ඉංග්‍රීසි ක්‍රම සහ සිරිත් විරිත් හඳුන්වාදීමෙන් කර ඇති සේවය මහත් බව පෙන්වා දිය යුතුය."

අපට අගනා තැපැල් ඉතිහාසයක් පවතී. දස්කම් සහ අත්දැකීම් සහිත සුපිරි නිර්මාණකරුවන්ද අප සතුය. නැත්තේ, නිර්මාණාත්මක මඟ පෙන්වීම පමණි.
ඒ සදහා විෂය පර්යේෂණ අවැසිය.

2022 පෙබරවාරි 01 වැනි දිනට මෙරට තැපැල් ඉතිහාසයේ රන් අකුරින් සනිටුහන් කල සිදුවීමේ 190 වැනි සංවත්සරය යෙදෙයි. මුද්දරය මතකයේ රැදෙන ජාතික මතකයක් බව වටහා ගැනීමෙන් අපූර්ව සමරු මුද්දරයක් මේ වෙනුවෙන්ද නිර්මාණය කල හැකි අවස්ථාවක් මෙහිදී අපටද උදා වෙයි.

ඉතිහාසය කියවාගත හැකි අගනා සමරු මුද්දරයක සිහිනය අපි දකින්නෙමු.